Мислев дека е соодветно да ја објавам оваа белешка, по веста во весникот КАТИМЕРИНИ од 8 јануари 2023 година дека, окружниот обвинител на Лерин, Анастасија Калеци, поднела приговор против одлуката на Регистарскиот суд во Лерин, кој признал здружение со името “Центар за Македонски центар во Грција“.

Во образложението на приговорот од обвинителот, според веста во весникот, меѓу другото се споменува и следново: “статутот на здружението го зема здраво за готово произволниот став “дека постои странски јазик што се зборува во границите на грчката територија, “македонскиот“, кој “посебно се зборувал во регионите Западна Македонија, Централна Македонија и Источна Македонија“. Како што појаснува судијата, “македонскиот“ е признаен како јазик само на граѓаните на државата Република Северна Македонија. “Дефиницијата на јазикот “македонски“, споменат во договорот од Преспа, има само описна сличност со географскиот регион Македонија, кој е единствен и составен дел на Република Грција и на никаков начин не е поврзан со него, како Словенски јазичен идиом, кој, според некои, се зборувал во географските граници на регионот Македонија во Република Грција (…) Бидејќи во Грција нема “македонски“ граѓани кои го зборуваат овој јазик, туку грчки државјани кои го зборуваат грчкиот јазик, очигледно е дека целите на признаеното здружение не се воопшто јасни, бидејќи неговиот статут е објективно погоден да создаде погрешна слика и впечаток дека признаеното здружение можеби сака да промовира друг јазичен идиом под наслов Македонски јазик, што не постои во Грција…“.

На крајот на краиштата, дали навистина постои македонски јазик, кој се зборува одвоено од жителите на државата Северна Македонија и во областите на Западна, Централна и Источна Македонија во Грција? Одговорот е еден и едноставен, постои современ македонски јазик, кој е класифициран од сите угледни лингвисти во семејството на јужнословенските јазици.

Пред да продолжам како овластен адвокат триесет и осум години, мислам дека имам право да ги критикувам судиите и обвинителите за одредени однесувања: судиите и обвинителите се сосема легитимни да имаат свои субјективни лични мислења за различни прашања. Она што е неприфатливо, но често се случува, е кога судските службеници, при извршувањето на своите должности, субјективните мислења ги сведуваат на алатки, без разлика дали се судски одлуки или обвинителски иницијативи. Субјективните мислења на судските службеници, кои се инструментализирани неправно, може да бидат производ на влијание што тие ги добиле од телата за лобирање за одредени прашања. Лично, со иницијативата за оспорување на решението на Основниот суд Лерин преку првостепениот обвинител на Лерин, сметам дека може да се случат две работи: едната, резултат на субјективните убедувања на г-ѓа Калаици, другата, нејзината иницијатива ќе биде под притисок на реакцијата на “правилно национално настроените Грци“, меѓу кои е вклучен и управниот одбор на Друштвото за македонистика од Солун!

Но, потребно е да се истакне дека оваа година Вселенскиот патријарх Вартоломеј, Божикното послание го упати и на македонски јазик!

Македонскиот, кој порано се нарекувал “локален“ или “бугарски“, е жив јазик со различни дијалекти, во областите Лерин, Касторија, во селата на Науса, во областа Гуменица и во областите на Серес и Драма.

И уште нешто за судските службеници: грчците и гркините судии често ги дискредитираат одлуките на Европскиот суд за човекови права во пракса, одбивајќи да ги почитуваат. Овие луѓе се инаетат дека, суд надвор од границите, неприфатливо е да ги научи на право! Фактот дека Грција постојано е казнувана поради одлуките на грчките судии, им остава мал впечаток на овие судии, дури ни Ареопагитите, освен по исклучок…

Грција во 1920 година јазикот на Македонците кои зборуваат словенски го нарече македонски, во 1928 година го нарече македонско-словенски, додека во 1940 година беше наречен словенски без никаква понатамошна агресивна ознака. За време на Граѓанската војна, со свој меморандум, Филип Драгумис предложи жителите на Македонија кои зборуваат словенски да се нарекуваат “Бугари“ а нивниот јазик да се смета за бугарски (види интересна презентација на меморандумот на Драгумис од Димитрис Литоксу на https://adiotos.wordpress.com/…/dragoumis-makedoniki…/). И денес во Грција има луѓе кои велат дека го знаат македонскиот јазик, но го сметаат за бугарски, со многу странски заемки.

Во 1907 година, директорот на грчката гимназија во Монастири (Битола), Константинос Циулкас, напишал книга со наслов “Споредба на македонскиот словенски јазик со грчкиот“, во која се тврди дека не постои словенски македонски јазик, но “локализмите“, се грчки дијалекти со словенска “обланда“!

Подоцна, со Протоколот Полити-Калфоф (септември 1924), потпишан од министрите за надворешни работи на Грција и Бугарија, Грција прифати дека сите словенски говорители на западна Македонија се бугарско малцинство. Врз основа на овој Протокол, грчката држава на свој трошок во 1925 година во Атина (печатница П. Д. Сакелариу), ја објавила азбуката “АБЕЦЕДАР“, за да се учи во грчките училишта со учениците славофони…. Протоколот Полити-Калфоф не беше ратификуван од грчкиот парламент и “АБЕЦЕДАР-от“, никогаш не се користеше како наставна книга!

Преиспитувањето на постоењето на современ македонски јазик “трае со години“ и секако монополот на ова преиспитување не и’ припаѓа на Грција. Поинтензивна е реакцијата на Бугарија, која македонскиот јазик го смета за дијалект на бугарскиот, додека во минатото истото испрашување, но не толку интензивно, постоело и од страна на Србија. Јас не сум лингвист и сите референци што ги правам се засноваат на информациите што ги собрав.

Македонскиот јазик со словенски идентитет постоел и се формирал по потеклото на словенските раси на јужниот дел на Балканот. Формирањето на словенскиот јазик, познат како словенски, од страна на светите Кирил и Методиј се тврди дека се засновало на словенскиот јазик на средновековна Македонија и особено на дијалектите што се зборувале околу Солун, кои очигледно им биле исклучително познати на светите браќа. Всушност, се тврди дека македонскиот јазик е поблизок до старо-словенскиот јазик од времето на светите Кирил и Методиј.

Накусо, постои современ македонски јазик, кој е сосема различен од бугарскиот, како што е различен и од српскиот. Посебно мора да се потсети дека македонскиот јазик и неговите дијалекти ги зборуваат грчки граѓани, кои живеат главно во областите на Западна Македонија, но и на Централна и Источна Македонија!

Кога поголемиот дел од Отоманска Македонија беше инкорпориран во Грција по балканските војни, грчката влада му наложи на Швајцарецот Рудолф Арчибалд Реис, по теренските истражувања на новите области на територијата, да подготви извештај за “непознатото“ за жителите на Атина во новите грчки провинции.

Реис го доставил својот извештај до грчката влада во 1913 година на француски јазик, насловен: Rapport sur la position des Macédoniens et des Musulmans dans les nouvelles provinces grecques. (Извештај за состојбата на Македонците и муслиманите во новите грчки провинции). Во 1918 година, извештајот на Реис беше објавен под горенаведениот наслов во Париз од Тип Плон-Нурит. Во англискиот превод горенаведениот извештај е означен како “Извештај за состојбата на бугарофоните и муслиманите во новите провинции на Грција“, а на шестата страница авторот го наведува следново: “Оние кои ги нарекувате бугарофони, јас едноставно би ги нарекол Македонци. Ги нарекувате бугарски говорители затоа што нивниот јазик е сличен на бугарскиот … но дали е истиот јазик што го зборуваат во Софија? Не. Македонскиот е сличен и на српскиот и на бугарскиот … но не се зборува во Софија или Белград. Тоа е посебен словенски јазик… Моето истражување покажува дека македонскиот јазик е резултат на сите последователни окупации што ги претрпе земјата… Во јазикот наоѓаме бугарски, српски, турски елементи. Според мене не можеме да ги наречеме тие Македонци, ниту Бугари, ниту Срби, туку едноставно Македонци!“ (Оние кои вие ги нарекувате бугарски говорници, јас едноставно би ги нарекол Македонци. Вие ги нарекувате бугарски говорници затоа што нивниот јазик наликува на бугарски… Но дали е истиот јазик со тие кои го зборуваат во Софија? Не. Македонскиот наликува и на српски и на бугарски… но не се зборува ниту во Софија ниту во Белград. Тоа е посебен словенски јазик… Моите истражувања покажуваат дека македонскиот јазик е резултат на сите последователни окупации кои земјата ги претрпе… Во јазикот наоѓаме бугарски, српски, турски елементи. Според мене не можеме да ги наречеме тие Македонци ниту Бугари ниту Срби, туку едноставно Македонци“ (Рајс, Р.А., Извештај за состојбата на бугарофоните и муслиманите во Новите провинции на Грција, Париз, 1918, стр. 6).

Американскиот историчар со грчко потекло Лефтерис Ставрос Ставрианос (1913-2004), во својата монументална книга со наслов “Балканот од 1453 година (Л. С. Ставрианос, Балканот од 1453 година. Њујорк: Рајнхарт и компанија, 1958 година, препечатена од К. Хурст & Co. Publishers, 2000) пишува на страница 518: “Овие Македонци имаа дијалект и одредени културни карактеристики кои ја оправдуваат нивната класификација како посебна група Јужни Словени“ да се класифицираат како посебна јужнословенска група“. L. S. Stavrianos Балканот од 1453, Њујорк 1958 стр. 518).

Покрај горенаведените, во XVI век е објавен и Речник на македонскиот јазик, кој во 1958 година е преобјавен во Париз, од страна на Институтот за славистика на Универзитетот во Париз, во редакција на Чиро Џанели, професор на Универзитетот. од Рим со соработка на Андре Вајлан и наслов “Un Lexique Macédonien du XVIᴱ siécle“.

©ГИОРГОС ДУДОС

8 јануари 2023 година